Ιστορία λαϊκών εκφράσεων

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση… καλό κουμάσι είσαι
Γύρω στα 1895, η Αγγλία είχε κατορθώσει να φτιάξει τα καλύτερα υφάσματα που υπήρχαν ως τότε και όλες οι αγορές του κόσμου είχαν πλημμυρίσει απ’ αυτά.

Δυο ανατολίτες έμποροι – που είχαν το μαγαζί τους στο Γαλατά της Πόλης – σκέφτηκαν τότε, να πλουτίσουν με δικό τους τρόπο. Ο ένας από τους δυο συνεταίρους ταξίδεψε στην Αγγλία και αγόρασε μια μεγάλη ποσότητα από ρετάλια που τα μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη.

Τα ρετάλια αυτά, είχαν βέβαια τη σφραγίδα μιας φημισμένης βιομηχανίας, αλλά ήταν από το χειρότερο είδος που υπήρχε στις αποθήκες.Φυσικά, οι έμποροι μας τα παρουσίασαν για πράγματα πρώτης τάξης και οι αφελείς έτρεχαν να τ’ αγοράσουν σε τιμή ευκαιρίας.

Όταν ανακαλύφθηκε η απάτη, ήταν αργά. Οι δύο συνεταίροι είχαν εξαφανιστεί. Από το περιστατικό, όμως αυτό έμεινε και η φράση: «είσαι καλό κουμάσι», και τη λέμε όταν θέλουμε να υποτιμήσουμε κάποιον. Γιατί κουμάσι στα τούρκικα σημαίνει κομμάτι υφάσματος. Δηλαδή ρετάλι.
Επίσης το κοτέτσι σε πολλά μέρη το λένε κουμάσι. Ο Ησύχιος αναφέρει ότι σημαίνει ορνιθώνας – κοτέτσι.

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση… τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρει
Κάποτε ο δημοσιογράφος Μπάμπης Αννινος και ο Εμμανουήλ Ροϊδης άκουσαν τον πατέρα της ελληνικής λαογραφίας Νίκο Πολίτη να λέει πως σκέφτεται να μαζέψει λαογραφικό υλικό και κυρίως ελληνικές παροιμίες προκειμένου νατις εκδώσει σε δύο τόμους.

Εξηγούσε μάλιστα πως γι αυτόν τον σκοπό θαγύριζε όλη την Ελλάδα, θα έβαζε φίλους του φιλόλογους να τον βοηθήσουνκαι θα περίμενε μέχρι να συγκεντρώσει τόσες ώστε να εκδώσει την ιδέατου.

Τότε ο Άννινος του είπε αυτά τα λόγια που από τότε έμειναν για ναγίνουν παροιμιώδη: “Τόμου είναι έτσι, τρέχα γύρευε Νικολό μου και ύστερνα καρτέρει”.

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση….Σιγά τον πολυέλαιο
Σε πολλά μοναστήρια και εκκλησίες της πατρίδας μας, αυτή η συνήθεια επικρατεί ακόμα και σήμερα, στις μεγάλες γιορτές και πιο συγκεκριμένα κατά τη δοξολογία, αφού άναβε ο καντηλανάφτης τους πολυέλεους, να τους κινεί, τον ένα από την Ανατολή στη Δύση και τον άλλο από Βορρά προς Νότο, έτσι που να σχηματίζεται το σημείο του Σταυρού.
Έτσι παρουσιαζόταν με περισσότερη λαμπρότητα ο διάκοσμος της εκκλησίας. Πολλές φορές αυτή , η κίνηση δεν ήταν ομαλή και κινδύνευαν να σβήσουν τα φώτα, του έλεγαν:
– Σιγά τον πολυέλαιο, γιατί θα σβήσουν τα φώτα.

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση….Κι αν είσαι και παπάς, με την αράδα σου θα πας

Μια φράση που την έλεγε , και τη λέμε και εμείς σήμερα, ο γέρος του Μωριά Θ. Κολοκοτρώνης κυρίως, στους μύλους και στις βρύσες, που περίμεναν ο καθένας με τη σειρά του να αλέσει ή να πάρει με το σταμνί του νερό.
Όταν έβλεπαν κανέναν παπά που δεν ήθελε να τηρήσει τη σειρά, του έλεγαν αυτή τη φράση.

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση…Τράβα με και ας κλαίω
Η γνωστή παροιμιακή φράση λέγεται όταν κάποιος υποκρίνεται ότι δεν θέλει κάτι, ενώ είναι σχεδόν φανερό ότι, όχι μόνο το θέλει αλλά και το λαχταρά. Έχει προέλθει από ένα παλιό γαμήλιο έθιμο. Σήμερα το έθιμο έχει καταργηθεί αλλά αναφέρεται σε πολλά λαογραφικά κείμενα, που το περιγράφουν.

Πιο αναλυτικά:
Σύμφωνα λοιπόν με διάφορες περιγραφές, λίγο πριν την ώρα του γάμου ο κουμπάρος συνοδευόμενος από τα όργανα πήγαινε στο σπίτι της νύφης, για να την πάρει και να την οδηγήσει στην εκκλησία. Η νύφη εκείνη τη στιγμή συμβολικά θα πρέπει να αποχαιρετήσει τα γονικά της. Σύμφωνα με το έθιμο, αυτή η σκηνή πρέπει να κρατήσει κάμποση ώρα για να δείξει η νύφη την αγάπη προς τους γονείς της. Αλλά όμως αυτό δημιουργεί μια καθυστέρηση και κάποια στιγμή οι φιλενάδες της αρχίζουν να την τραβούν από το χέρι, προσπαθώντας να την ξεκολλήσουν από την αγκαλιά της μάνας της. Η νύφη πάντα κλαίγοντας, υποκρίνεται ότι δεν θέλει να αποχωριστεί οπότε ο κουμπάρος λέει:
– Μην την τραβάτε…αφήστε την δεν βλέπετε ότι κλαίει;
Και η νύφη μέσα στους ψευτολυγμούς της φωνάζει: – Καλέ τραβάτε με και ας κλαίω!!!

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση… θα μυρίσω τα νύχια μου
Η φράση προέρχεται από την αρχαία τελετουργική συνήθεια, κατά την οποία οι ιέρειες των μαντείων βουτούσαν τα δάχτυλά τους σ’ ένα υγρό με βάση το δαφνέλαιο, τις αναθυμιάσεις του οποίου εισέπνεαν καθώς τα έφερναν κατόπιν κοντά στη μύτη τους και μ’ αυτό τον τρόπο έπεφταν σ’ ένα είδος καταληψίας κατά την οποία προμάντευαν τα μελλούμενα.

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση… έφαγε χυλόπιτα
Γύρω στα 1815 υπήρχε ένας κομπογιαννίτης, ο Παρθένης Νένιμος, ο οποίος ισχυριζόταν πως είχε βρει το φάρμακο για τους βαρύτατα ερωτευμένους. Επρόκειτο για ένα παρασκεύασμα από σιταρένιο χυλό ψημένο στο φούρνο.
Όσοι λοιπόν αγαπούσαν χωρίς ανταπόκριση, θα έλυναν το πρόβλημά τους τρώγοντας αυτή τη θαυματουργή πίτα και μάλιστα επί τρεις ημέρες, κάθε πρωί, τελείως νηστικοί.

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση… μάλλιασε η γλώσσα μου

Στη βυζαντινή εποχή υπήρχαν διάφορες τιμωρίες, ανάλογες, βέβαια, με το παράπτωμα. Όταν π.χ. ένας έλεγε πολλά, δηλαδή έλεγε λόγια που δεν έπρεπε να ειπωθούν, τότε τον τιμωρούσαν με έναν τρομερό τρόπο. Του έδιναν ένα ειδικό χόρτο που ήταν υποχρεωμένος με το μάσημα να το κάνει πολτό μέσα στο στόμα του.
Το χόρτο, όμως, αυτό ήταν αγκαθωτό, στυφό και αρκετά σκληρό, τόσο που κατά το μάσημα στο στόμα του πρηζόταν και η γλώσσα, το ελατήριο δηλαδή της τιμωρίας του, άνοιγε, μάτωνε και γινόταν ίνες ( κλωστές,) ίσως όπως είναι τα μαλλιά.
Από την απάνθρωπη τιμωρία βγήκε και η παροιμιώδης φράση μάλλιασε η γλώσσα μου, που τι λέμε μέχρι σήμερα όταν προσπαθούμε με τα λόγια μας να πείσουμε κάποιον για κάτι και του το λέμε πολλές φορές.

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση….Του πήρε τον αέρα

Αυτή η έκφραση αυτή έχει παραμείνει από την αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα από τις ναυμαχίες που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες. Οποίος μπορούσε να εκμεταλλευτεί καλύτερα τον αέρα μπορούσε να κινηθεί πιο γρήγορα άρα και να νικήσει. Έτσι οποίος έπαιρνε τον αέρα ήταν και ο νικητής.

Πως προέκυψε η λαϊκή έκφραση….Τα σπάσαμε

Οι αρχαίοι Κρήτες την παραμονή του γάμου τους, συγκέντρωναν σε ένα μεγάλο δωμάτιο διάφορα πήλινα βάζα κι ενώ τραγουδούσαν και χόρευαν, τα έσπαζαν ένα ένα. Η συνήθεια αυτή με τον καιρό, γενικεύτηκε σε όλη την Ελλάδα. Από αυτή την συνήθεια βγήκε η φράση τα σπάσαμε που τη λέμε μετά από διασκέδαση.